Podsumowanie 2024 roku przez Straż Ochrony Kolei
W okresie 12 miesięcy 2024 roku w porównaniu do analogicznego okresu 2023 roku odnotowano 6742 zdarzeń na obszarze kolejowym. To spadek ogólnej liczby przestępstw i wykroczeń o 2,9% przy podobnym poziomie wykrywalności 28%. Odnotowano spadek liczby kradzieży i dewastacji elementów oraz urządzeń związanych z bezpieczeństwem ruchu o 19,1%. Spadła także liczba zdarzeń z przesyłkami wagonowymi o 35,2%. Nastąpił natomiast nieznaczny wzrost zdarzeń w sektorze pasażerskim – na dworcach kolejowych i w pociągach o 3,8%.
W ubiegłym roku udało się ująć 2 282 sprawców przestępstw, kradzieży, dewastacji mienia i wybryków chuligańskich. Funkcjonariusze SOK wylegitymowali ponad 12 tys. przebywających na obszarze kolejowym, pouczyli blisko 23 tyś. osób, które nie przestrzegały przepisów porządkowych obowiązujących na terenie PKP. Nałożono 29 637 tyś. mandatów karnych na kwotę 3 341 468 zł. Główna dyspozytura Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei w Warszawie obsłużyła 5137 zgłoszeń na telefon alarmowy SOK 22 474 00 00 z czego blisko połowa dotyczyła zakłócania ładu i porządku publicznego w pociągach pasażerskich oraz na dworcach kolejowych.
Statystyka prowadzona przez Komendę Główną SOK jednoznacznie pokazuje, że dzięki zintensyfikowanym działaniom prowadzonym przez Straż Ochrony Kolei oraz poprzez stałe doposażenie funkcjonariuszy SOK w najnowocześniejszy sprzęt, począwszy od 2015 roku rejestrowany jest systematyczny spadek kradzieży i dewastacji elementów infrastruktury kolejowej zarządzanej przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Od 2020 roku liczba zarejestrowanych zdarzeń oscyluje się w granicy około 1500 zdarzeń, jednakże to w 2024 roku w stosunku do lat wcześniejszych zanotowano najniższą liczbę zdarzeń z tytułu kradzieży i dewastacji infrastruktury kolejowej.
W 2024 roku Straż Ochrony Kolei zarejestrowała łącznie 406 przypadków kradzieży oraz 583 przypadki dewastacji elementów infrastruktury. Łączna liczba kradzieży i dewastacji w 2024 roku (989 przypadki) była o 234 mniejsza niż w roku 2023, co stanowi spadek o 19,13%.
Przeciwdziałanie zjawisku kradzieży i dewastacji odbywa się w wielu obszarach i wymaga stosowania różnorodnych form służby. Poza działaniami rutynowymi prowadzonymi przez funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei na szlakach kolejowych, realizowana jest współpraca z innymi organami i służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo na terenie kraju. W szczególności wzmocniona została współpraca z Komendą Główną Policji, która w każdym województwie wyznaczyła funkcjonariuszy do walki z kradzieżami infrastruktury kolejowej. Dodatkowo zacieśniono działania m.in. ze Strażą Graniczną, Żandarmerią Wojskową, Krajową Administracją Skarbową, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbą Kontrwywiadu Wojskowego oraz Inspekcją Transportu Drogowego. W ramach współdziałania ze służbami realizowane są wspólne patrole, jak również działania przeciw-kradzieżowe o zasięgu ogólnokrajowym, do których najczęściej delegowani zostają funkcjonariusze z grup operacyjno-interwencyjnych SOK z całej Polski. Skuteczne działania funkcjonariuszy doprowadziły do widocznego spadku ilości zdarzeń na terenie całego kraju.
Straż Ochrony Kolei prowadzi skuteczne działania realizowane na szlakach, przejazdach kolejowo-drogowych oraz w rejonie dzikich przejść. Funkcjonariusze SOK biorą nieprzerwanie czynny udział w kampanii społecznej ,,BEZPIECZNY PRZEJAZD – Szlaban na ryzyko’’ trwającej od 2005 roku oraz w akcji ,,Bezpieczne Piątki’’ i ,,Dzikie Przejścia’’. Tylko w ubiegłym roku na terenie całego kraju objętych takimi działaniami było blisko 36 636 przejazdów kolejowych oraz 57 387 dzikich przejść. Prowadzone były również ogólnopolskie, wzmożone działania na najbardziej zagrożonych szlakach kolejowych pod kryptonimem ,,Infrastruktura’’ i ,,Bezpieczne Tory’’, gdzie blisko 18 tyś. patroli SOK wzięło udział w tych działaniach, podejmując ponad 8 tyś. interwencji w stosunku do pracowników firm wykonujących czynności na torach i osób postronnych przebywających na obszarze kolejowym. W 2024 roku przeprowadzono 212 2481 patroli szlaków kolejowych, 252 470 patroli dworców, stacji i przystanków osobowych, 58 822 patroli stacji towarowych, 53 471 patroli pociągów pasażerskich oraz sprawdzono 1 023 859 przesyłek wagonowych, w tym Towary Wysokiego Ryzyka (TWR) i Towary Niebezpieczne (TN). Funkcjonariusze SOK przeprowadzili ponad 4 tyś. kontroli pracowników kolejowych podczas wykonywania obowiązków służbowych, związanych bezpośrednio z prowadzeniem ruchu kolejowego. Kontrole prowadzone były pod kątem obecności alkoholu w organizmie oraz innych środków odurzających. Ujawniono 10 przypadków nietrzeźwych pracowników PKP.
W codziennej służbie, funkcjonariuszy SOK wspierają nowoczesne rozwiązania technologiczne. W celu zminimalizowania zagrożeń w porze nocnej formacja korzysta z lornetek termowizyjnych i gogli noktowizyjnych. Szczególnym jednak wsparciem są Mobilne Centra Monitoringu – specjalistyczne pojazdy obserwacyjne do zadań specjalnych. Patrole SOK wyposażone są w nowoczesny sprzęt, a także w broń najnowszej generacji, paralizatory oraz specjalnie przeszkolone psy patrolowo-obronne, które są szkolone przez profesjonalnych trenerów we własnym Ośrodku Hodowli i Tresury Psów Służbowych w Zbąszyniu. Odpowiednią mobilność zapewniają nowoczesne terenowe samochody, dzięki którym funkcjonariusze mogą szybko poruszać się po trudnym i specyficznym terenie kolejowym. Aplikacje służby dyżurnej oraz geo-lokalizacja patroli umożliwia szybki przepływ informacji i błyskawiczną reakcję na zaistniałe zdarzenia.
Rozwój formacji odbywa się poprzez ciągłe szkolenia i doskonalenie zawodowe, podnoszące kwalifikacje funkcjonariuszy SOK. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Ośrodek Szkolenia Zawodowego SOK w Zbąszyniu z Filią w Przemyślu. W 2024 roku Komenda Główna SOK zorganizowała łącznie 18 kursów tj. podstawowy na funkcjonariusza SOK, na przewodnika psa służbowego, tresury psów patrolowo-obronnych, specjalistyczny dla kadry kierowniczej, specjalistyczny dla służby dyżurnej, funkcjonariuszy reprezentujących formację w uroczystościach państwowych i patriotycznych, doskonalący dla członków grup operacyjno-interwencyjnych, dla kierowców pojazdów uprzywilejowanych, instruktorów strzelectwa, doskonalący z wyszkolenia strzeleckiego, specjalistyczny z zakresu użytkowania pistoletu samopowtarzalnego CZ P-10, doskonalący dla instruktorów taktyk i technik interwencji oraz samoobrony, a także gotowości obronnej w przypadku wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa. Trzymiesięczne szkolenie przygotowawcze na strażnika SOK odbyło 129 adeptów, którzy w 2024 roku rozpoczęli służbę w Straży Ochrony Kolei. Każdy z blisko 2900 funkcjonariuszy SOK podnosi stale swoje kwalifikacje zawodowe biorąc udział w corocznych szkoleniach.
Codzienną służbę funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei wspierają wspomniane już wcześniej psy. Formacja dysponuje obecnie 81 psami służbowymi, z których 6 rozpoczęło kurs podstawowy na przewodnika psów służbowych, a 5 czeka na kurs retresury. Dwa psy przebywają na emeryturze, po wycofaniu ze służby, jeden w IOST Zbąszyń, a drugi w IOK Białystok.
W 2024 roku Straż Ochrony Kolei uczestniczyła w wielu ćwiczeniach i szkoleniach zgrywających współpracę pomiędzy służbami takich jak m.in.:
– ćwiczenia z zakresu zarządzania kryzysowego pod kryptonimem „ŻUBR-24” przeprowadzono na terenie stacji kolejowej w Sokółce dla funkcjonariuszy SOK, Policji, Państwowej Straży Pożarnej oraz Wojska Polskiego,
– ćwiczenia kontrterrorystyczne „Active Shooter” w których udział wzięli funkcjonariusze GOI SOK, operatorzy Samodzielnych Pododdziałów Kontrterrorystycznych Policji, żołnierze jednostki wojskowej AGAT i 1. Batalionu Strzelców Podhalańskich, oraz Ratownicy Medyczni,
– szkolenia psów służbowych i ich podopiecznych z Straży Ochrony Kolei i Policji na terenie bocznicy kolejowej w Białymstoku, gdzie doskonalono umiejętności obronne oraz wyszukiwanie zapachów narkotyków i materiałów wybuchowych w wagonach kolejowych,
– warsztaty taktyczno-medyczne „Forces Cooperation Poznań 2024” zorganizowane przez Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji w Poznaniu dla służb realizujących zadania specjalne. Wraz z policyjnymi kontrterrorystami z całego kraju ćwiczyli funkcjonariusze GOI SOK, KAS, żołnierze Wojska Polskiego, a także ratownicy medyczni. Podczas 4-niowego treningu mundurowi poszerzali swoją dotychczasową wiedzę i umiejętności m.in. z zakresu strzelań dynamicznych, sytuacyjnych w postawach wymuszonych, medycyny pola walki oraz technik ratownictwa wysokościowego.
– ćwiczenia zarządzania kryzysowego zorganizowane przez 8. Kujawsko-Pomorską Brygadę Obrony Terytorialnej. W ćwiczeniach udział wzięli funkcjonariusze SOK współpracując z WOT, Policją, PSP, OSP, 4 Pułkiem Chemicznym, 3 Pułkiem Saperów, a także z przedstawicielami Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Marszałkowskiego oraz PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., ćwiczyli działania mające na celu zabezpieczenie osób poszkodowanych oraz infrastruktury kolejowej,
– II i III edycja ćwiczeń taktyczno-medycznych „TAC-MED RAILWAY EXERCISES” z wykorzystaniem taboru kolejowego na terenie grupy odstawczej wagonów w Gdyni. Szkolenie było prowadzone w formie warsztatów, obejmujących następujące zagadnienia: doskonalenie technik interwencji, dostosowanie taktyki działania do specyficznego środowiska pracy jakim jest obszar kolejowy oraz udzielanie pierwszej pomocy w obiektach infrastruktury kolejowej. W ćwiczeniach, oprócz Grup Operacyjno-Interwencyjnych Straży Ochrony Kolei wzięli udział funkcjonariusze z Wydziału V Antyterrorystycznego Agencji Bezpieczeństwa, Samodzielnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji z Krakowa, Wydziału Zabezpieczenia Działań Morskiego Oddziału Straży Granicznej, Grupy Wsparcia Taktycznego Służby Ochrony Państwa oraz Grupy Interwencyjnej Służby Więziennej z Gdańska,
– manewry Ratowniczo – Taktyczne „Tactical Public Rescue 2024” oraz konferencja naukowa pn. „Współpraca służb i sektora cywilnego na rzecz poprawy bezpieczeństwa Państwa”. Przez pięć dni funkcjonariusze różnych służ wykazywali się wiedzą, sprawnością i zdecydowaniem. Do przedsięwzięcia zostały zaproszone najlepsze jednostki podlegające Ministerstwu Sprawiedliwości, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwu Obrony Narodowej oraz Ministerstwu Infrastruktury. Tegoroczna edycja manewrów skupiła się na doskonaleniu umiejętności funkcjonariuszy w sytuacjach kryzysowych oraz na wypracowaniu skutecznych metod współpracy między różnymi formacjami. W wydarzeniu wzięły udział m.in. Grupy Interwencyjne Służby Więziennej, Samodzielne Pododdziały Kontrterrorystyczne Policji, Zespoły Interwencji Specjalnych Straży Granicznej, a także przedstawiciele Straży Ochrony Kolei, Służby Ochrony Państwa oraz Wojska Obrony Terytorialnej.
W 2024 roku Straż Ochrony Kolei jako pełnoprawny członek organizacji RAILPOL – Europejskiej Organizacji zrzeszającej policje kolejowe krajów UE, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady stale uczestniczy w działaniach międzynarodowych tj. „Tydzień Zapobiegania Przestępczości” czy „Aktywna Tarcza”. Współpraca SOK z policjami kolejowymi państw członkowskich ma na celu realizację wspólnych działań, wzajemną wymianę informacji i doświadczeń w celu podniesienia bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
W minionym roku Komendant Główny Straży Ochrony Kolei – Jarosław Garstka oraz Komendant Służby Ochrony Państwa – gen. bryg. SOP Radosław Jaworski, podpisali porozumienie o współpracy. W ramach podpisanego porozumienia SOK i SOP prowadzić będą wspólne działania, w szczególności w zakresie zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego, w tym osób i obiektów ochranianych przez SOP oraz bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Dzięki podpisanemu porozumieniu możliwa będzie także organizacja wspólnych konferencji, warsztatów, debat, jak również specjalistycznych szkoleń. Wzajemna wymiana informacji oraz zgromadzonych na przestrzeni lat doświadczeń będzie miała istotne znaczenie dla doskonalenia metodyki wykonywania zadań i czynności służbowych obu formacji.
Funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei realizowali także działania mające na celu podnoszenie świadomości społeczeństwa o zagrożeniach występujących na obszarze kolejowym. Podstawowe założenia prowadzonych przedsięwzięć w ramach prelekcji, eventów, pikników, pokazów, to m.in.: podnoszenie świadomości o zagrożeniach wynikających z niezachowania szczególnej ostrożności na obszarze kolejowym, zwrócenie uwagi na to, jak ważne jest zachowanie szczególnej ostrożności oraz przestrzeganie przepisów, minimalizacja liczby zdarzeń zagrażających życiu i zdrowiu ludzi na terenach kolejowych, kształtowanie zachowań i utrwalanie postaw społecznie pożądanych, edukowanie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej poszkodowanemu. Funkcjonariusze SOK uczestniczyli eventach z okazji Dnia Dziecka w ogrodach Pałacu Prezydenckiego, ogrodach kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz w Ministerstwie Finansów.
W ubiegłym roku, podczas centralnych obchodów 106. Rocznicy powołania formacji uhonorowano funkcjonariuszy i pracowników SOK za wzorowe i sumienne wykonywanie obowiązków służbowych. Medalem złotym za Długoletnią Służbę wyróżniono 2 funkcjonariuszy SOK, 2 kolejnych otrzymało odznakę „Zasłużony dla Transportu RP”, a 7 osób uhonorowano odznaką Zasłużony dla Kolejnictwa.
Priorytetem formacji na 2025 rok będą na pewno działania przeciwko kradzieży i dewastacji elementów i urządzeń związanych z bezpieczeństwem ruchu, a w szczególności kradzieżą i dewastacją sieci trakcyjnej, przeciwko dewastacji mienia kolejowego i innymi wybrykami chuligańskimi, a także zadania mające na celu zapobieganie wykroczeniom i przestępstwom popełnianych na dworcach i pociągach, związane z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego na obszarach kolejowych, prowadzenie patroli szlaków kolejowych w obrębie przejść granicznych, nadzór nad przejazdami pociągów specjalnych przewożących Towary Wysokiego Ryzyka i pociągów specjalnych zabezpieczenie przejazdów osób o statusie VIP przemieszczających się na terytorium Ukrainy i z powrotem, kontrolowanie legalności pobytu obcokrajowców przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz monitorowanie i prowadzenie działań prewencyjnych mających na celu wyeliminowanie celowych czynów mogących wpłynąć na zakłócenie ruchu kolejowego oraz zabezpieczenie przygranicznego obszaru kolejowego, w związku z kryzysem migracyjnym i trwającą wojną na Ukrainie.
Rola i zadania jakie wykonuje Straż Ochrony Kolei w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarach kolejowych, dworcach i w pociągach jest istotna. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w sporządzonych statystykach wydarzeń, jak i w świadomości osób korzystających z usług kolei. Funkcjonariusze SOK realizują ustawowe zadania, służąc społeczeństwu dniem i nocą, często w niełatwych warunkach, a niekiedy narażając własne zdrowie i życie. Dzięki funkcjonariuszom SOK wszyscy Polacy mogą czuć się bezpiecznie w podróży, a przedsiębiorcy mają gwarancję, że przewożone koleją towary bez przeszkód dotrą do celu.
