Kajdanki na rękach kolejowych przestępców

W Polsce podstawowymi aktami prawnymi warunkującymi użycie kajdanek są kodeks karny i kodeks postępowania karnego. W przypadku Straży Ochrony Kolei te zasady reguluje Ustawa z dnia 24 maja 2013 roku o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, gdzie w art. 15, wymieniono sposoby, warunki i techniki ich użycia. Podczas wykonywania ustawowych zadań na obszarze kolejowym funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei wyposaża się w środki przymusu bezpośredniego w postaci m.in. kajdanek. W praktyce podczas wykonywania zadań służbowych kajdankami posługują się wszyscy funkcjonariusze liniowi oraz specjalnie przeszkolone Grupy Operacyjno-Interwencyjne Straży Ochrony Kolei.

Kajdanek funkcjonariusz SOK może użyć w przypadkach:
• wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez funkcjonariusza SOK poleceniem
• odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność funkcjonariusza SOK lub innej osoby
• przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność funkcjonariusza SOK lub innej osoby
• przeciwdziałania naruszeniu porządku lub bezpieczeństwa publicznego;
• przeciwdziałania bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez funkcjonariusza SOK obszary, obiekty lub urządzenia
• ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych przez funkcjonariusza SOK
• przeciwdziałania niszczeniu mienia;
• zapewnienia bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia
• ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą
• pokonania czynnego oporu
• przeciwdziałania czynnościom zmierzającym do autoagresji
• na polecenie sądu lub prokuratora

Historia kajdanek sięga starożytności i z badań historycznych wynika, że znane były już w IV wieku p.n.e. Wówczas używano ich do krępowania więźniów i niewolników. Przez wiele setek lat nastąpił zastój w rozwoju tego typu przedmiotów. W miarę upływu czasu zmieniała się forma narzędzi do krępowania ludzi, aż w XIX wieku przyjęły one kształt zbliżony do współcześnie użytkowanych. Wtedy też zaczęły być stosowane przez Policję i inne służby porządkowe do zapobiegania ucieczkom i ochrony przed niebezpiecznymi osobami. Zaczęto ich używać również w więzieniach, jako standardowego narzędzia do krępowania więźniów. Z biegiem czasu kajdanki stały się bardziej uniwersalne, lżejsze i łatwiejsze do zakładania. Nowożytne kajdanki sięgają roku 1862, kiedy W. V. Adams opatentował kajdanki z regulowaną zapadką, udoskonalił je Orson Phelps. Na bazie tych wynalazków John Tower wypuścił na rynek kajdanki w kształcie, którego używa się do dzisiaj.

Kolejnym twórcą, który przyczynił się do rozwoju konstrukcji kajdanek, był niemiecki imigrant Franz Holzhausen, który w 1893 roku wyprodukował i opatentował kajdanki policyjne (bardzo popularne wśród ówczesnych stróżów prawa) wykonane z hartowanej stali, które składały się z dwóch łączonych ze sobą pierścieni, zaciskających się na nadgarstkach przestępcy za pomocą specjalnego mechanizmu.

Współczesne kajdanki najbardziej zbliżone są do tych, które opatentował w 1912 roku Georg Carney i składają się najczęściej z dwóch otwieranych kluczem obręczy (zakładanych na ręce lub nogi) oraz łącznika, którym może być łańcuch, zawias, przegub lub stalowa linka. Ciekawą odmianą, jednak również bardzo skuteczną, są malutkie kajdanki zakładane jedynie na kciuki. Istnieją również samozaciskowe kajdanki, zrobione z wysokowytrzymałego tworzywa sztucznego tzw. trytytki.

Prawne warunki użycia kajdanek zależą od kraju i regionu świata. Kajdanki mogą być używane tylko wtedy, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub istnieje zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego. W niektórych krajach są również przepisy specjalne regulujące rodzaj kajdanek, które mogą być używane i sposób, w jaki można z nich korzystać.