Grupy Operacyjno-Interwencyjne Straży Ochrony Kolei (GOI SOK)
Grupy Operacyjno-Interwencyjne Straży Ochrony Kolei (GOI SOK) to chyba najmniej znane zespoły specjalne. Nie są to grupy o charakterze kontrterrorystycznym, choć swoim wyszkoleniem nie odstają od najlepszych. Są to wyodrębnione, kilkuosobowe, dwadzieścia trzy zespoły składające się z funkcjonariuszy SOK, posiadających odpowiednie predyspozycje psychofizyczne do prowadzenia działań w sytuacjach szczególnie niebezpiecznych. Poza uczestnictwem w szkoleniach obowiązujących wszystkich funkcjonariuszy SOK, członkowie GOI przechodzą dodatkowe szkolenia specjalistyczne, które przygotowują ich do skutecznego przeciwdziałania poważnym zagrożeniom występującym na obszarze kolejowym, na dworcach kolejowych oraz w pociągach i innych pojazdach kolejowych.
Grupy Operacyjno-Interwencyjne w kształcie, w jakim obecnie funkcjonują, zostały utworzone na początku bieżącego stulecia. W grudniu 2001 roku rozpoczęło się szkolenie Grup Operacyjno-Interwencyjnych na poligonie wojskowym w Wędrzynie. Szkolenie to trwało w cyklach dwutygodniowych przez cały 2002 rok. Ćwiczenia prowadzili instruktorzy z Samodzielnych Pododdziałów Antyterrorystycznych Policji (obecnie SPKP) z Gdańska, Katowic, Wrocławia i Poznania.
Po zamachu z 11 września 2001 roku na świecie dużo się zmieniło. Zaczęła się również zmieniać polska Straż Ochrony Kolei. Będący w tamtym czasie Komendantem Głównym Straży Ochrony Kolei Jerzy Marszałek, który był byłym oficerem Policji, podjął decyzję, że formacja musi mieć wyselekcjonowanych funkcjonariuszy potrafiących w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia ludzi skutecznie interweniować. Przyczyn tej decyzji było wiele. Straż Ochrony Kolei od roku 2001 przeprowadzała konwoje Świeżego Paliwa Jądrowego do elektrowni atomowych na terenie Czech. Próżno szukać informacji na ten temat w publikacjach prasowych. W latach 2001–2010 przez terytorium Polski koleją przejechało 20 takich transportów objętych ścisłą tajemnicą. Pociągi konwojowali uzbrojeni w broń krótką i długą funkcjonariusze GOI SOK, wyglądem i wyposażeniem nieodbiegającym od wielu jednostek specjalnych Policji.
Kolejnym powodem tej decyzji była odpowiedź na wzrost zagrożeń na obszarach kolejowych oraz zmieniająca się specyfika działań sprawców. Chodziło tu głównie o teren Śląska, gdzie zorganizowane grupy przestępcze podzieliły pomiędzy siebie obszar kolejowy i dokonywały napadów na transporty kolejowe wysypując i kradnąc z pociągów towarowych ogromne ilości węgla, koksu i złomu. Grupy te wywodziły się z bojówek piłkarskich pseudokibiców. Niemal każdego miesiąca dochodziło do czynnych napaści na patrole SOK.
Na Śląsku w latach 2000–2006 trwała wojna z „Węglową mafią”. Czynne napaści kończyły się często po strzałach ostrzegawczych, ale bywało również, że funkcjonariusze w swojej obronie musieli strzelać do sprawców czy do pojazdów, którymi się oni poruszali.
W pociągach i na dworcach kolejowych działały prawie bezkarnie gangi kieszonkowców. Potrzebni byli wyselekcjonowani funkcjonariusze z całego kraju, by walczyć z tym procederem. Gros działań odbywało się w ubraniach cywilnych. Przyczyną był mocno zurbanizowany obszar, gdzie w inny sposób nie można było się przemieszczać w sposób niezauważony.
Z czasem Straż Ochrony Kolei wyszkoliła własnych instruktorów i dalszy proces szkolenia funkcjonariuszy GOI został oparty na własnej kadrze instruktorów. Ci z kolei uczestniczyli i nadal uczestniczą w ćwiczeniach i szkoleniach zewnętrznych organizowanych przez różnego rodzaju formacje, w tym Policję, Straż Graniczną czy Służbę Więzienną. Ponadto w ćwiczeniach Grup Operacyjno-Interwencyjnych w taborze kolejowym uczestniczą zaproszeni żołnierze lub funkcjonariusze innych formacji, takich jak: Jednostka Wojskowa Komandosów, JW Formoza, Oddział Specjalny Żandarmerii Wojskowej w Warszawie, OSŻW Mińsk Mazowiecki, CBA, ABW, Samodzielny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji (SPKP), Grupy Interwencyjne Służby Więziennej, Zespoły Interwencji Specjalnej Straży Granicznej, Grupy Wsparcia Taktycznego Służby Ochrony Państwa i Grupy Zabezpieczeń Działań Służby Celno-Skarbowej.
Współdziałanie z innymi służbami w ramach organizowanych szkoleń i ćwiczeń zapewnia stałą wymianę doświadczeń, poznanie sprawdzonych rozwiązań stosowanych w innych służbach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne. Elementy te są wykorzystywane przy modyfikacji programów szkolenia, które muszą być dostosowane do wymogów zmieniającego się środowiska działań SOK.
Służba w GOI to ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz utrzymywanie wysokiego poziomu sprawności fizycznej. Funkcjonariusze przechodzą dodatkowe szkolenia, podczas których doskonalą umiejętności z zakresu ratownictwa medycznego, taktyk i technik interwencyjnych oraz wyszkolenia strzeleckiego. Poznają również metody działania grup przestępczych na obszarze kolejowym, algorytmy postępowania w sytuacjach zagrożenia oraz procedury postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, w tym zagrożeń terrorystycznych.
Działania GOI podejmowane są w szczególnie tam, gdzie odziaływanie prewencyjne okazuje się niewystarczające dla osiągnięcia zamierzonego efektu. Stąd też funkcjonariusze Grup Operacyjno-Interwencyjnych Straży Ochrony Kolei specjalizują się w prowadzeniu wzmożonych działań w najbardziej niebezpiecznych rejonach obszaru kolejowego, gdzie dochodzi do kradzieży na szkodę użytkowników kolei, kradzieży i dewastacji urządzeń infrastruktury kolejowej odpowiadającej za bezpieczne prowadzenie ruchu pociągów czy też niszczenia mienia przewoźników kolejowych.
Równolegle ze zmianami w obszarze wyszkolenia następują zmiany w zakresie doposażenia funkcjonariuszy SOK w niezawodny sprzęt i nowoczesne środki techniczne. Obecnie funkcjonariusze GOI mają na wyposażeniu pistolety Glock 17 GEN. 5 oraz broń maszynową CZ Scorpion Evo3 A1. Do dyspozycji mają głównie nieoznakowane pojazdy terenowe marki Mitsubishi L-200 oraz Isuzu. Podczas realizacji najbardziej niebezpiecznych zadań wykorzystują funkcjonalne, zintegrowane kamizelki kuloodporne typu Plate Carrer i nowoczesne hełmy OPS Core. Podczas działań nocnych mają do dyspozycji nowoczesne gogle noktowizyjne i poręczne kamery termowizyjne.
Funkcjonariusze GOI regularnie biorą udział w ćwiczeniach koordynujących współpracę służb. Stałym elementem szkolenia jest doskonalenie taktyk wybranych elementów reagowania kryzysowego. Właściwe postępowanie w przypadku wykrycia ładunku wybuchowego, ewakuacja pasażerów z pociągu, udzielanie pomocy przedmedycznej – to tylko niektóre umiejętności, zdobywane i doskonalone przez funkcjonariuszy GOI. Dbałość o właściwe wyszkolenie oraz stałe podnoszenie kwalifikacji przekłada się na działania praktyczne poprzez skoordynowane akcje i zwiększenie bezpieczeństwa osób korzystających z usług kolei oraz pracowników kolejowych.
Wśród szczególnych osiągnięć GOI należy wyróżnić ujęcie kieszonkowców, którzy okradali podróżnych w pociągach. Przy złodziejach ujawniono i zabezpieczono znaczną ilość skradzionej gotówki. Dzięki GOI grafficiarz recydywista odpowiedział za przestępstwa dokonane wielokrotnie na terenie województwa lubelskiego. Łączną wartość strat oszacowano na kilka tysięcy złotych. Błyskawiczna reakcja mundurowych w Gdańsku pozwoliła uratować życie nieprzytomnemu mężczyźnie w pociągu Pendolino. Funkcjonariusze GOI SOK po raz pierwszy w historii uczestniczyli w międzynarodowych ćwiczeniach „RAILEX”, które odbyły się w Bułgarii.
Funkcjonariusze GOI w codziennej służbie niejednokrotnie wykazali się profesjonalizmem, skutecznie obezwładniając napastników dokonujących czynnej napaści z użyciem niebezpiecznych narzędzi, nie dopuszczając do eskalacji przemocy. Dodatkowo, w dobie kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej, funkcjonariusze Grup Operacyjno-Interwencyjnych Straży Ochrony Kolei prowadzili szereg działań mających na celu zapobieganie nielegalnej migracji na terytorium RP.
Szczegółowe zasady funkcjonowania Grup Operacyjno-Interwencyjnych w Straży Ochrony Kolei określone zostały w Decyzji Komendanta Głównego SOK. Zgodnie z zapisami ww. decyzji funkcjonariusze GOI powinni być traktowani priorytetowo pod względem wyposażenia w sprzęt, środki ochrony indywidualnej oraz środki transportu niezbędne do wykonywania nałożonych na nich zadań.
Członkiem Grupy Operacyjno-Interwencyjnej SOK może zostać wyłącznie funkcjonariusz SOK, który pozytywnie przeszedł etap kwalifikacji. Warunkiem niezbędnym jest między innymi zaliczenie testów sprawnościowych. Kandydat musi również wykazać się umiejętnością samodzielnego, analitycznego myślenia, wynikami osiągniętymi w dotychczasowej służbie oraz zdolnością do racjonalnego podejmowania szybkich i trafnych decyzji w sytuacjach zagrożenia. Mile widziane jest wyższe wykształcenie, znajomość języków obcych oraz posiadanie dodatkowych kwalifikacji i umiejętności, np. w zakresie sztuk walki czy uprawnień instruktorskich.
Funkcjonariusze GOI to ludzie z pasją, wielu z nich posiada pas mistrzowski we wschodnich sztukach walki, a także doskonale posługuje się bronią palną. Stale doskonalą posiadane umiejętności biorąc udział w specjalistycznych szkoleniach doskonalących, nie tylko w ramach służby, ale także we własnym zakresie.
Funkcjonariusze Grup Operacyjno-Interwencyjnych niejednokrotnie reprezentowali Straż Ochrony Kolei na Mistrzostwach Służb Mundurowych w Sportach Walki. Podczas zawodów prezentują wysoki poziom wyszkolenia oraz sprawności fizycznej, dzięki czemu mogą się cieszyć wywalczonymi miejscami na podium. W ostatnich latach funkcjonariusze GOI zdobywali medale podczas walk w judo, boksie oraz kick-boxingu. Sporty walki integrują środowiska służb mundurowych oraz inspirują funkcjonariuszy do podnoszenia i utrzymywania sprawności fizycznej na wysokim poziomie.
Foto. spec. Jakub Pełka
